یکی از مواردی که قانون‌گذران کشورهای مختلف آن را جرم انگاری کرده‌اند جرم تخریب اموال عمومی و خصوصی است. باید دانست که قانون‌گذار در این موارد ساکت ننشسته و به نوعی این جرایم را جرم‌انگاری کرده است.
همانطور که می‌دانیم اموال عمومی که در اختیار دولت قرار دارند جهت اعمال با رویکرد منفعت عمومی مورد بهره برداری قرار گرفته و مالا هدف از این بهره وری، رفاه، آسایش و تأمین اجتماعی است. این اموال هرگاه مورد تعرض قرار گیرند از طرف دولت یا مراجع وابسته به آن حمایت شده و حسب مورد مرتکب به مجازات قانونی یا جبران خسارت وارده محکوم می‌شود. چرا که اموال عمومی متعلق به جامعه بوده و با تخریب آنها حق استفاده از این اموال از مردم سلب شده و اضافه بر آن خسارات فراوانی نیز به دولت وارد می‌کند. از سوی دیگر باید در نظر داشت که در پی این جرم ممکن است اموال خصوصی مردم نیز تخریب شود؛ لذا نیروهای انتظامی و مراجع قضایی خود را مکلف می‌دانند که به نحو و ترتیبی که قانون مشخص می‌کند با این متجاوزان به اموال عمومی برخورد داشته باشند. باید از این نکته غافل نشد که در پی این تخریب‌ها ممکن است اموال یک ارگان و سازمان خاص( نهادهای عمومی) نیز تخریب شود که این نهادها یا سازمان‌ها می‌توانند از مقامات قضایی مجازات متخلفان را درخواست کرده و خواستار صدور حکم قانونی برای مجازات یا جبران خسارات وارده شوند. حالا باید دید نگاه قانون‌گذار به اینگونه جرایم چگونه بوده و با چه سازوکارهایی به مبارزه یا پیشگیری از جرم تخریب اموال پرداخته است.
تخریب اموال دولتی و عمومی
یکی از نکاتی که ممکن است در این جرم اتفاق افتد بحث تخریب اموال دولتی است. قانون‌گذار در این موارد نگاه سخت‌گیرانه داشته است؛ یکی از مواردی که قانون در این زمینه جرم‌انگاری کرده است ماده ۶۸۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ بوده که بر اساس این ماده قانونی هر نوع نهب و غارت و اتلاف اموال و اجناس و امتعه یا محصولات که از طرف جماعتی بیش از سه نفر به نحو قهر و غلبه واقع شود چنانچه محارب شناخته نشوند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد.
اضافه بر آن قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۱۳۹۰ حمل، نگهداری، خـــرید و فروش و توزیع و ساخت و مونتاژ مواد محترقه را جرم محسوب کرده و از ۳ ماه و یک روز تا ۲ سال حبس برای مرتکبین اینگونه جرایم در نظر گرفته است. از این نکته نیز نباید غافل شد که بر اساس ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و ماده ۴ آیین‌نامه قانون فوق مصوب ۱۳۹۱ هیات وزیران لیست مواد محترقه مجاز اعلام شده است. بنابراین روشن است در غیر مواد مجاز مراجع قضـایی و انتظامی با توزیع‌کنندگان بویژه واحدهای صنفی متخلف و استفاد‌‌ه‌کنندگان خطرساز قاطعانه برخورد و اقدام قانونی و قضایـــی را معمول خواهند داشت. باید دقت داشت که جدا از موارد بالا ممکن است فردی که موجب تخریب اموال عمومی می‌شود اضافه بر تخریب، آسایش مردم را سلب کرده و مضافا باعث بر هم ریختن نظم عمومی هم بشود. بنابراین در اینجا نیز قانون‌گذار نیز به جرم‌انگاری این اقدام پرداخته و براساس ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ «بخش تعزیرات» این گونه اقدام‌های غیرقانونی را جرم دانسته است. بنابراین مطابق این ماده قانونی هر کس با حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. این نکته نیز ناگفته نماند که در قوانین خاص مانند قانون مجازات اخلالگران صنایع، قانون توزیع عادلانه آب نیز به جرم‌انگاری جرم تخریب پرداخته شده است.
تخریب اموال خصوصی
چنانچه فرد علاوه بر تخریب اموال عمومی، اموال خصوصی را از بین ببرد بر اساس قانون مجازات خواهد شد. در این خصوص برابر اصل ۴۰ قانون اساسی هیچکس نمی‌تواند اعمال خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد. اضافه بر آن طبق اصل ۲۲ قانون اساسی حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند.
علاوه بر موارد فوق قانون‌گذار در قوانین جزایی نیز از جرم‌انگاری جرم تخریب غافل نمانده و در مواد مختلفی به مبارزه با این اقدام‌ها پرداخته است چرا که بر اساس ماده ۶۷۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ هر کس اشیاء منقول متعلق به دیگری را به آتش بزند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. اضافه بر آن ماده ۶۷۷ این قانون مقرر می‌دارد که هر کس عمدا اشیاء منقول یا غیر منقول متعلق به دیگری را تخریب کند یا به هر نحو، کلا یا بعضا تلف نماید و از کار اندازد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.کما اینکه مطابق قواعد مسئولت مدنی، هرکس بدون مجوز قانونی به عمد یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد شده، لطمه‌ای وارد کند که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود است.
طرح مسئولیت مدنی
یکی دیگر از بحث‌هایی که امکان طرح در اینجا دارد بحث مسئولیت مدنی بوده که شخص به غیر از مجازات مقرر در قوانین باید از عهده جبران خسارت پیش آمده نیز برآید چرا که به موجب قانون مدنی و قواعد عام مسئولیت؛ اتلاف و تسبیب از زمره موجبات ضمان و مسئولیت قهری هستند. از سوی دیگر هر کس مال غیر را تلف کند، ضامن آن است و باید مثل یا قیمت آن را بدهد، اعم از اینکه از روی عمد تلف کرده باشد یا بدون عمد و اعم از اینکه عین باشد یا منفعت و اگر آن را ناقص یا معیوب کرده باشد، ضامن نقص قیمت آن مال است.
بنابراین موارد گفته شده ما را به این نکته رهنمون می‌کند که تخریب اموال جدا از اینکه موجب سلب آسایش مردم شده باعث برخورد جدی قانون‌گذار نیز می‌باشد.
